Để có một sức khoẻ tốt và một tinh thần minh mẫn ngoài việc có sinh hoạt điều độ thì chế độ ăn cũng đóng một vai trò quan trọng. Đặc biệt là khi đã có tuổi, vấn đề dinh dưỡng cần được quan tâm và chú ý hơn. Nếu biết cách cân bằng dinh dưỡng cho người già thì sức khoẻ của họ sẽ được bảo đảm hơn rất nhiều. Những món ăn bổ dưỡng cho người già và cách xây dựng thực đơn dưới đây sẽ giúp bạn làm điều đó.
Sự thay đổi trong cơ thể của người già
Bước vào giai đoạn tuổi già, cơ thể con người có những sự thay đổi rõ rệt. Cần phải có sự hiểu biết về những thay đổi này mới giúp bạn tìm ra những loại thực phẩm bổ dưỡng tốt cho người già.
Về hình thái
- Chiều cao trung bình của người già sẽ giảm đi mỗi năm do sự thoái hóa, giảm tổng hợp calci khiến xương không phát triển mà còn bị mất đi. Ước tính mỗi năm người già sẽ giảm khoảng 0.5-2 cm so với tuổi trưởng thành.
- Nếu kích thước mà giảm nhiều hơn so với mức trung bình tức là người già đang mắc các bệnh về xương khớp. Xẹp 3-5 cm thường là do xẹp đĩa đệm cột sống hoặc xẹp thân đốt sống. Xẹp lớn hơn 6 cm thì nguy cơ họ bị loãng xương là rất lớn.
Về các thành phần trong cơ thể
- Ở tuổi trưởng thành lượng nước sẽ chiếm 65%, bước sang ngưỡng tuổi 75 thì tỉ lệ này giảm xuống còn 53% và tiếp tục giảm tỉ lệ nghịch với số tuổi. Da thường khô, nhăn nheo, móng tay móng chân khô.
- Hoạt động của cơ thể giảm đi cùng với đó là lượng mỡ tích tụ tăng lên. Trung bình ở người trẻ thường là 15%, người già thường trên 25%.
- Tỷ trọng gan giảm 18%, thận giảm 8,9 %, phổi giảm 19,8 % chính vì vậy các chức năng thải độc, hô hấp suy giảm một cách đáng kể.
Cấu trúc và chức năng các cơ quan cũng thay đổi
- Chức năng tiêu hóa giảm: Nguyên nhân là do nhiều yếu tố như chán ăn, không có cảm giác ngon miệng, răng lợi yếu nên rất khó trong việc nhai nát thức ăn, giảm tiết nước bọt… Dạ dày thu nhỏ, dịch vị tiết ra ít nên hạn chế hấp thu các chất dinh dưỡng. Nhu động ruột kém khiến thức ăn phải tiêu hóa trong thời gian lâu hơn gây cảm giác đầy bụng, khó tiêu.
- Chức năng gan, mật giảm do sự lão hóa của cơ thể.
- Hệ tuần hoàn: chức năng tống máu của tim giảm, hệ mạch máu giảm đàn hồi, xuất hiện các mảng xơ vữa là nguyên nhân dẫn đến bệnh đột quỵ, nhồi máu cơ tim…
- Hệ thần kinh không còn nhạy bén với các phản xạ, trí nhớ suy giảm.
- Hệ cơ xương khớp suy giảm chức năng rõ rệt: đau nhức xương khớp, hạn chế vận động… Thoái hóa, loãng xương… là những bệnh dễ gặp phải.
Thay đổi về chuyển hóa năng lượng và nhu cầu về các chất dinh dưỡng
- Năng lượng cần cho hoạt động của người già thấp hơn so với người trẻ tuổi vì họ thường ít hoạt động hơn, tỉ lệ cơ bắp trên cơ thể cũng giảm.
- Chất đạm: lượng chất đạm trong cơ thể người già thấp do khả năng tiêu hóa và hấp thu trong ống tiêu hóa kém. Ngoài ra khả năng tổng hợp albumin của gan giảm nên người già thường thiếu chất này. Nhưng việc bổ sung thì từ các nguồn thực phẩm lại không hề dễ dàng do khả năng hấp thu của thành dạ dày, ruột đã kém. Thường thì nếu ăn nhiều đồ ăn chứa chất đạm sẽ dẫn tới đầy bụng, khó tiêu, tích tụ chất độc hại.
- Glucose: Bệnh lý đái tháo đường rất phổ biến ở người già do sự suy yếu của các tế bào ở tuyến tụy khiến cơ thể người già nhạy cảm với đồ ngọt.
- Chất béo: Một trong những loại men quan trọng trong việc phân hủy chất béo trong cơ thể là lipase. Ở người già, men này giảm hoạt động. Vì vậy người già thường gặp tình trạng mỡ máu, thừa cân béo phì.
- Vitamin: Giảm tổng hợp vitamin D3 khiến cho sự hấp thụ calci giảm, gây nên tình trạng loãng xương.
Nguyên tắc xây dựng chế độ dinh dưỡng cho người già
- Khẩu phần ăn đủ nhu cầu và cân đối các chất dinh dưỡng. Đảm bảo sao cho phải có đủ 3 chất cần thiết như đạm, đường và chất béo.
- Dùng những thức ăn mềm, dễ tiêu hoá. Không nên để người già ăn các thức ăn quá cứng, khó khăn trong việc nhai nuốt và tiêu hoá thức ăn.
- Có kế hoạch theo dõi các bữa ăn. Không được bỏ bất cứ bữa ăn nào. Hãy coi mỗi bữa ăn là một phần không thể thiếu trong việc bảo vệ sức khỏe.
- Theo dõi cân nặng và các chỉ số cần thiết khác để có thể thay đổi chế độ dinh dưỡng khi cần thiết .
- Sinh hoạt điều độ, ăn ngủ đúng giờ kết hợp vận động nhẹ nhàng để tiêu hoá thức ăn tốt hơn.
- Thay đổi thực đơn thường xuyên để kích thích vị giác của người già giúp họ có được những bữa ăn ngon miệng hơn.
Chọn những món ăn bổ dưỡng cho người già tuỳ theo bệnh lý mạn tính mà họ mắc phải. Nên chọn đúng loại thực phẩm có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh tật.
>> Xem thêm:
Những món ăn bổ dưỡng cho người già cần có chất dinh dưỡng gì?
Dựa theo những nguyên tắc bên trên hãy xây dựng cho người già một chế độ dinh dưỡng hợp lý nhất. Bắt đầu với những món ăn bổ dưỡng cho người già dưới đây.
Món ăn giàu acid béo omega 3-6-9
Những acid béo này rất quan trọng đối với mọi lứa tuổi, đặc biệt là với người già vì chúng giúp ngăn ngừa nguy cơ gây bệnh ung thư và tim mạch. Những nghiên cứu mới nhất đã chỉ ra rằng, món ăn giàu omega 3-6-9 có thể giúp cải thiện tình trạng suy giảm trí nhớ ở người già mắc bệnh Alzheimer.
Món ăn bổ dưỡng cho người già có chứa acid béo cần thiết này sẽ bao gồm cá ngừ, cá hồi, cá thu và một số loại hạt. Bữa ăn của người già nên thay đổi và lựa chọn trong số những thực phẩm này để giúp cân bằng lại sức khỏe. Cũng theo khuyến cáo thì người già nên sử dụng các thực phẩm có chứa omega 3 hai lần trong một tuần. Đây là liều thích hợp nhất đối với sức khỏe của người già.
Món ăn giàu canxi cho người già
Một trong những món ăn bổ dưỡng cho người già phải kể đến là các loại sữa và thực phẩm từ sữa giàu canxi. Đây là một chất không thể thiếu đối với cấu trúc của xương và hệ tim mạch. Canxi là chất chính giúp cơ thể xây dựng và duy trì hoạt động của các xương được bình thường.
Điều đáng buồn là càng có tuổi, lượng canxi trong xương càng thấp, độ loãng xương sẽ càng tăng cao. Việc cung cấp không đủ lượng canxi mà cơ thể cần sẽ khiến xương mỏng, giòn và dễ gãy. Các bệnh đau nhức xương khớp cũng đua nhau kéo đến.
Những món ăn giàu canxi cho người già được biết đến là các thực phẩm từ sữa như phô mai, sữa tươi, sữa chua… Ngoài ra, rau xanh và các loại ngũ cốc cũng có khả năng cung cấp thêm một lượng canxi đáng kể.
Hãy bổ sung canxi thông qua các bữa ăn. Bên cạnh đó, cũng cần kết hợp uống 1-2 ly sữa mỗi ngày để đảm bảo cho nhu cầu cãni của cơ thể. Một số trường hợp nặng có thể tham khảo ý kiến bác sĩ và dùng các thuốc hoặc thực phẩm chức năng để bổ sung canxi.
Bổ sung nước đầy đủ mỗi ngày
Khi tuổi càng lớn, khả năng tiêu thụ nước của cơ thể sẽ giảm nên nhiều người sẽ không cảm thấy khát nước. Điều này dẫn đến việc người già không tự chủ động uống đủ nước mà cơ thể cần. Cơ thể người già vẫn cần một lượng nước nhất định để duy trì hoạt động của các cơ quan.
Mất nước có thể gây buồn ngủ, cơ thể mệt mỏi không thể hoạt động bình thường được. Ngoài việc, sử dụng những món ăn bổ dưỡng cho người già thì bổ sung lượng nước cũng là điều cần thiết. Nếu có thể hãy luôn mang theo chai nước ở bên mình. Có như vậy thì người già mới có thể nhớ đến việc uống nước và sử dụng nước thường xuyên.
Hãy tập thói quen uống nước mỗi ngày và theo dõi sự bài tiết nước tiểu để đánh giá hoạt động của thận. Màu nước tiểu trong thì mọi thứ vẫn ổn. Nếu màu đậm hơn hoặc chuyển sang màu khác hãy đi khám ngay để được điều trị kịp thời.
Món ăn giàu chất xơ
Hệ tiêu hoá hoạt động không tốt là nguyên nhân khiến cơ thể mệt mỏi, suy kiệt. Món ăn bổ dưỡng cho người già như các thực phẩm giàu chất xơ sẽ thúc đẩy hệ tiêu hoá hoạt động đúng cách hơn. Chất xơ sẽ giúp thức ăn đi chuyển dễ dàng hơn, việc hấp thu các chất dinh dưỡng cũng không quá khó khăn.
Những món ăn giàu chất xơ được khuyên nên sử dụng thường xuyên là các loại hạt, ngũ cốc, trái cây, rau xanh,…. Những thực phẩm này nên được bổ sung hằng ngày trong các bữa ăn, thay thế cho nhau để có thể đổi khẩu vị cho người già.
Món ăn có chứa vitamin D
Vitamin D giúp cho việc hấp thu và chuyển hoá canxi trong cơ thể. Nó hỗ trợ quá trình ngăn ngừa loãng xương, tăng cường mật độ xương ở các đầu chi. Việc dùng vitamin D càng sớm sẽ giúp hệ xương càng phát triển tốt hơn.
Bên cạnh đó, vitamin D còn tốt đối với những người già có bệnh mãn tính như xơ cứng bì, tiểu đường, ung thư,… Vitamin D thường được sản xuất và chuyển hoá khi đã tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời. Cho người già tắm nắng sẽ rất tốt cho sức khỏe của họ.
Ngoài ra, có thể bổ sung vitamin theo đường tiêu hoá bằng các loại ngũ cốc, trái cây, trứng và một số loại cá. Đây là con đường nhanh và an toàn nhất để giúp cơ thể có đủ lượng vitamin để duy trì hoạt động.
Không quên bổ sung magie và kali
Hai chất khoáng này giúp trái tim của người già hoạt động tốt và ổn định hơn. Bên cạnh đó, việc dùng một số loại thuốc cũng khiến việc hấp thu hai chất này trở nên khó khăn hơn. Cơ thể thì cần mà việc hấp thu lại không tốt nên một số người già thường bị thiếu hai chất này.
Món ăn bổ dưỡng cho người già phải được bổ sung hai chất này. Nên xây dựng một thực đơn có các loại quả như chuối, mận, khoai Tây, quả hạch, trái cây tươi. Những loại thực phẩm này sẽ bổ sung đầy đủ các vi chất, khoáng chất cần thiết mà cơ thể cần.
Chế độ dinh dưỡng cho người già không khí nếu bạn biết cách xây dựng và hiểu biết đúng cách. Món ăn bổ dưỡng cho người già chắc chắn là phần không thể thiếu trong bất cứ một thực đơn nào. Hy vọng với những gì chúng tôi cung cấp ở trên sẽ giúp bạn có được một thực đơn hoàn hảo nhất dành cho những người thân yêu.
Một số món ăn bổ dưỡng cho người già
Cháo lươn
Món ăn này rất quen thuộc tại tất cả các tỉnh thành trong cả nước. Lươn là loại động vật có giá trị dinh dưỡng cao. Chất dinh dưỡng có chứa trong lươn còn cao hơn cả những loại hải sản cao cấp khác. Đây là món ăn có tác dụng bổ khí huyết, làm mạnh gân cốt, nhuận tràng, an thần. Với những tác dụng này, món ăn này cần được thêm vào danh sách thực đơn bữa ăn cho người già.
Cháo lươn có thể dùng là bữa ăn sáng hoặc một bữa phụ trong ngày dành cho người già. Tuy nhiên, cũng đừng vì tác dụng tốt của nó mà cho người già sử dụng cháo lươn quá nhiều. Chỉ nên ăn cháo lươn từ 1-2 lần/ tuần để có được tác dụng tốt nhất.
Cháo cá hồi bí đỏ
Cá hồi là thực phẩm có chứa omega 3 dồi dào. Sử dụng cá hồi để chế biến các món ăn sẽ giúp tăng cường sức khoẻ của người già. Cháo cá hồi bí đỏ là một món ăn bổ dưỡng cho người già giúp dưỡng khí huyết, ích xương khớp, sáng mắt, tăng cường trí não, bổ máu.
Cháo cá hồi bí đỏ còn giúp giảm cholesterol và huyết áp, chống lão hoá ở người cao tuổi. Theo các chuyên gia, người già nên ăn cháo cá hồi bí đỏ mỗi tuần một lần để tăng cường sức khoẻ. Nên dùng cá hồi tươi sống để đảm bảo đầy đủ chất dinh dưỡng.
Gà hầm hạt sen
Vào những ngày thời tiết giá lạnh, những món hầm luôn là lựa chọn tuyệt vời vì chúng sẽ giúp làm ấm cơ thể. Những người già được ăn gà hầm hạt sen sẽ kích thích tiêu hoá, bổ sung chất đạm và an thần hơn rất nhiều. Đây là món ăn bổ dưỡng dành cho các bữa ăn phụ hoặc những bữa tiệc nhỏ để bồi bổ sức khoẻ cho người già.
Tuy nhiên, để giúp người già tiêu hoá thức ăn tốt hơn nên hầm gà với hạt sen càng lâu càng tốt. Có như vậy thì các chất dinh dưỡng có trong gà và hạt sen mới có thể được hoà quện với nhau.
Cháo nhân sâm
Có lẽ không còn ai không biết đến tác dụng của nhân sâm. Đây là một vị thuốc bắc có tác dụng bồi bổ có thể rất tốt. Sử dụng nhân sâm để nấu cháo thì còn gì tuyệt vời hơn.
Nhân sâm có thể dùng dạng củ thái lát rồi ninh nhừ hoặc tán ra thành dạng bột cho dễ nấu. Bạn có thể cho thêm một số vị thuốc bắc như kỷ tử, đại táo,.. vào nấu cùng sẽ càng tăng cường tác dụng của nhân sâm hơn.
Cháo nhân sâm thường được ăn khi trời lạnh vào các bữa ăn phụ hoặc ăn đêm. Với món ăn này bạn có thể cho người già sử dụng 2 lần một tuần trong thời gian dài. Tuy nhiên, cần khống chế lượng nhân sâm sao cho phù hợp.
Chế độ dinh dưỡng cho người già không kho nếu bạn biết cách xây dựng và hiểu biết đúng cách. Món ăn bổ dưỡng cho người già chắc chắn là phần không thể thiếu trong bất cứ một thực đơn nào. Hy vọng với những gì chúng tôi cung cấp ở trên sẽ giúp bạn có được một thực đơn hoàn hảo nhất dành cho những người thân yêu.